Chocolate Cyst ศัครูเงียบที่มาพร้อมอาการปวดเรื้อรัง

อาการปวดท้องน้อยเรื้อรัง: อาการปวดจาก Chocolate Cyst

รู้จัก Chocolate Cyst (Endometrioma)
     Chocolate cyst คือถุงน้ำในรังไข่ที่มีเนื้อเยื่อเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่และเลือดเก่าคั่งอยู่ด้านใน ลักษณะคล้ายช็อกโกแลต พบในผู้หญิงประมาณ 1744% ของผู้ป่วยที่เป็น endometriosis และสามารถทำให้เกิดอาการเจ็บปวดทรมานเรื้อรังบริเวณท้องน้อยและหลัง 

ลักษณะอาการ

• ปวดท้องน้อยเรื้อรัง มักรุนแรงช่วงมีประจำเดือน (dysmenorrhea) หรือเจ็บเวลามีเพศสัมพันธ์ (dyspareunia) และอาจมีการปวดหลังร่วมด้วย
• ถุงน้ำอาจมีขนาดใหญ่จนรู้สึกกดเบียด หรือเสี่ยงแตก/บิดตัว ทำให้ปวดเฉียบพลัน 

แนวทางการประเมินอาการ

• ใช้ อัลตราซาวน์ทางช่องคลอด (TVUS) ในการวินิจฉัยเบื้องต้นว่ามีลักษณะเป็น endometrioma หรือไม่
• กรณีตรวจไม่ชัด อาจใช้ MRI เพิ่มเติมเพื่อประเมินขนาดและความซับซ้อนของถุงน้ำ        

ทางเลือกในการรักษา

 1. การรักษาแบบไม่ผ่าตัด (Medical Therapy)

• ใช้ NSAIDs ช่วยลดการอักเสบและปวดท้อง
• ใช้ ฮอร์โมนปรับรอบประจำเดือน เช่น ยาคุมกำเนิดแบบต่อเนื่อง, progestins, GnRH agonists ร่วมกับยาเสริม (add back therapy) เพื่อควบคุมการเจริญของเนื้อเยื่อ 
• ข้อจำกัด: แม้ช่วยลดอาการ แต่ภาวะถุงน้ำอาจกลับมาใหม่ได้หากหยุดยา 

2. การผ่าตัดด้วยการส่องกล้อง (Laparoscopic Cystectomy)

• เป็นวิธีรักษาหลักในผู้ที่มีอาการปวดมากหรือมีถุงน้ำขนาด 34ซม.
• เทคนิค: ลอกถุงน้ำออก (excision) ดีกว่าการจี้หรือเจาะ เพราะลดการกลับมาใหม่และรักษาอาการปวดได้ดี
• ข้อควรระวัง: อาจลดปริมาณไข่ในรังไข่ (ovarian reserve) ได้ จึงควรประเมินก่อนผ่าตัดในผู้ที่ต้องการมีบุตร 
• หลังผ่าตัดควรเสริมด้วยฮอร์โมนเพื่อป้องกันถุงน้ำกลับมาใหม่ 

1. ระเมินแบบองค์รวม (Biopsychosocial) ตรวจด้วยอัลตราซาวน์ วิเคราะห์อาการทางคลินิก ประวัติ และประเมินความอยากมีบุตร
2. เริ่มรักษาแบบไม่ผ่าตัดก่อน 
    - ใช้ NSAIDs และฮอร์โมนคุมกำเนิด 
    - อาจใช้ steroid ฉีดลดอักเสบเฉพาะจุด
    - ให้คำแนะนำการดูแลตัวเอง เช่น อาบน้ำอุ่น ฟื้นฟูนวดคลายกล้ามเนื้อ
3. พิจารณาผ่าตัดเมื่อมีข้อบ่งชี้ชัดเจน
    - ถุงน้ำใหญ่ 34ซม. มีอาการปวดรุนแรง หรือมีปัญหาเรื่องภาวะเจริญพันธุ์
    - ผ่าตัดส่องกล้องแบบ Minimally Invasive เพื่อซ่อมแซมเนื้อเยื่อและรักษาโครงสร้างรังไข่
    - ประเมินภาวะไข่ก่อนผ่าผ่าหากยังมีแผนมีบุตร และร่วมกับทีมสูติ-นรีแพทย์
4. การติดตามหลังผ่าตัด
    - พบแพทย์ติดตามผล อัลตราซาวน์ซ้ำทุก612เดือน
    - ใช้ hormonal therapy เพื่อป้องกัน recurrence
    - สนับสนุนการดูแลแบบองค์รวม รวมถึงการฝึกกายภาพคลายกล้ามเนื้อท้องลึก และให้คำปรึกษาด้านสุขภาพจิต

สรุป
      อาการปวดท้องน้อยเรื้อรังจาก Chocolate cyst มีสาเหตุจาก endometrioma ซึ่งเป็นภาวะที่พบได้บ่อยและส่งผลต่อคุณภาพชีวิต การรักษาควรเริ่มจากการใช้ยาและฮอร์โมนร่วมกับการดูแลตนเอง หากยังมีอาการมากหรือถุงน้ำใหญ่ การผ่าตัดส่องกล้องนั้นเป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพ โรงพยาบาลเซเปี้ยนซ์ผสมผสานการดูแลทางเวชศาสตร์ปวด การแพทย์สมัยใหม่ และการดูแลผู้ป่วยแบบองค์รวม เพื่อคืนคุณภาพชีวิตและช่วยให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตได้อย่างมีความสุขในระยะยาว

เอกสารอ้างอิง

• StatPearls. Endometriomas overview. NCBI Bookshelf.en.wikipedia.org+1ovarianresearch.biomedcentral.com+1aafp.orgncbi.nlm.nih.gov+1en.wikipedia.org+1
• ACOG & AAFP guidelines on endometriosis management. aafp.org+1acog.org+1
• MDPI et al. Ovarian Endometrioma management options. ajog.org+15mdpi.com+15pmc.ncbi.nlm.nih.gov+15
• NEJM review: Endometriosis prevalence & pain. emedicine.medscape.com+10nejm.org+10en.wikipedia.org+10
• Verywell Health: Endometrioma complications and laparoscopic treatment.pmc.ncbi.nlm.nih.gov+15verywellhealth.com+15authorea.com+15